Oorsprong en geschiedenis van de Basiliek
De geschiedenis van de Basiliek is van bij zijn ontstaan nauw verbonden met de Congregatie van de Dochters van Jezus’ Heilig Hart. De Basiliek werd aan de zustercongregatie toevertrouwd vanaf de inhuldiging in 1878. De zusters vertrokken naar hun hoofdhuis in Rome in september 2013. 135 jaar hebben de zusters in de Basiliek de Heer gevierd, geloofd, gedankt en gesmeekt. De zusters gaven de fakkel door aan de Gemeenschap Chemin Neuf. Het kloostergebouw is nu een christelijk studentenhuis. De Basiliek is dagelijks (behalve dinsdag) open voor gebed en de priester van de Gemeenschap Chemin Neuf verzorgt er de eucharistievieringen. Viermaal per week is er ook eucharistische aanbidding.
De Basiliek blijft dus – net als toen de zusters er waren – een oase van stilte en gebed temidden het stadsrumoer.
8 december 1872
Op het Hoogfeest van de Onbevlekte Ontvangenis van Maria wordt de nieuwe zustercongregatie “De Dochters van Jezus’ Heilig Hart” officieel door de toenmalige aartsbisschop van Mechelen-Brussel, kardinaal Deschamps, erkend.
De doelstellingen van de Congregatie zijn :
- aan het Hart van Jezus in het allerheiligst sacrament een ononderbroken eerherstel brengen voor de beledigingen God aangedaan en die zijn Hart diep verwonden;
- aan het Hart van Jezus zonder ophouden dank brengen voor al zijn genaden en gunsten, voor zijn grote barmhartigheid jegens zondaars en voor alle priesters en religieuzen in het bijzonder;
- blijvend het kostbaar Bloed van Onze Heer Jezus aan de Drieëne God aanbieden voor de wereldvrede, de Kerk en de paus.
20 juni 1873
De zusters nemen hun intrek in een nieuw kloostergebouw in Berchem, in die tijd nog een groene buitenwijk aan de rand van de stad Antwerpen. Op het Hoogfeest van het Heilig Hart wordt hun voorlopige kapel ingehuldigd en gezegend.
Toch even de tijdsgeest schetsen. Er ontstond in die periode – ongeveer 200 jaar na de verschijningen van Jezus aan de Heilige Marguerite-Marie Alacoque in Paray-le-Monial in Frankrijk – een toenemende devotie tot het Heilig Hart van Jezus. Ook in ons land bleef dit niet ongemerkt. De Belgische bisschoppen wijdden op 8 december 1868 België toe aan het Heilig Hart van Jezus. Toen groeide ook het idee om in ons land een kerk te bouwen ter ere van het Heilig Hart. Vrij snel kwam men terecht bij de nieuwe zustercongregatie die zich in Berchem bij Antwerpen had gevestigd, de Dochters van Jezus’ Heilig Hart. En inderdaad de zaken concretiseerden zich spoedig.
8 september 1875
Op die dag wordt de eerste steen van het kerkgebouw gelegd en gezegend. Die eerste steen werd geschonken door paus Pius IX. Het betrof een fragment van marmersteen uit de catacomben van San Callixto in Rome. De bouw van de kerk werd toevertrouwd aan de architecten Joseph Van Riel en Jules Bilmeyer. Twee steuncomités van enthousiaste gelovigen werden opgericht om de nodige financiën voor de bouw van de kerk te kunnen verzamelen. Het werd een neogotische kerk, die van binnen rijkelijk versierd werd. Het gebouw werd op drie jaar tijd volledig afgewerkt. Er ontstond zo een perfecte eenheid tussen de architectuur, de beeldhouwwerken, het schilderwerk, de glasramen, de mozaïeken, het marmer met brons ingelegd en de muurschilderingen. Jezus en zijn Heilig Hart staan centraal in het hele gebouw.
26 januari 1878
Paus Pius IX verheft – tien dagen voor zijn dood – de nieuwe kerk in Berchem meteen tot Basiliek. Het werd de eerste basiliek ter wereld die ter ere van het Heilig Hart gebouwd werd. Drie jaar eerder had paus Pius IX de bestaande kerk in Paray-le-Monial – waar de devotie tot het Heilig Hart na de verschijningen van Jezus aan de Heilig Marguerite-Marie Alacoque begon – tot Basiliek verheven. In 1875 werd ook met de bouw van “le Sacré Coeur de Montmartre” in Parijs gestart, maar de basiliek zou pas in 1919, na de Eerste Wereldoorlog, ingehuldigd worden.
Wat is een basiliek? Een basiliek is een kerk die door de paus bepaalde voorrechten geniet ter wille van zijn bijzondere waardigheid. Het gaat meestal om een bedevaartsoord, een plaats waar een heilige vereerd wordt (heel dikwijls gaat het om Onze Lieve Vrouw) of een bepaalde devotie beleefd wordt (in Berchem de devotie tot het Heilig Hart). ‘Basiliek’ komt van het Grieks woord ‘basilica’ dat betekent ‘koninklijk huis’. Een basilica was een gebouw voor handel en rechtspraak in de Romeinse oudheid. Toen in de vierde eeuw het christendom door keizer Constantijn werd toegestaan, werd de bouwvorm ook gebruikt voor de bouw van kerken, omdat dit gebouw onderdak kon bieden aan grote groepen mensen.
17 augustus 1878
De Basiliek aan de De Merodelei te Berchem wordt plechtig ingewijd door de toenmalig apostolisch nuntius (de vertegenwoordiger van de paus in een land, een pauselijke ambassadeur). De Basiliek wordt toevertrouwd aan de Dochters van Jezus’ Heilig Hart.
22 augustus 1878
De eerste vijf zusters leggen hun eeuwige geloften af. Onder hen de stichter, Marie Deluil-Martiny, die de naam Maria van Jezus had aangenomen.
Maria van Jezus is geboren te Marseille op 28 mei 1841 als eerste kind. Marie krijgt één broer en drie zussen. Van jongsaf verzamelt ze op school meisjes om met haar mee te bidden. Als ze 17 jaar is volgt ze een retraite gegeven door pater Jean Calage, een jezuïet die haar geestelijk begeleider wordt. Zij proeft volop van de devotie tot het Heilig Hart van Jezus die op dat moment in de Kerk in volle opgang is. Ze wil een ‘dochter van Jezus’ Heilig Hart’ worden. Hiermee grijpt zij vooruit op de stichting die zij in 1869 als volgt omschrijft :
“In het toekomstig genootschap moet alles voor het Heilig Hart van Jezus zijn. Het is het verlangen van de leden om uit liefde en tot aan de slachtoffering toe eerherstel te brengen voor de aan Jezus toegebrachte wonden, vooral voor die wonden die Hem het diepst hebben gekwetst”.
Zij moet zelf ook veel lijden. Haar enige broer sterft in januari 1872; in februari haar enige overgebleven zus; haar moeder was al ziekelijk en haar vader wordt dement. Het is dus een zwaar beproefde Maria van Jezus die op 19 juni 1873 de sluier opgelegd krijgt. Zij ontvangt veel troost van haar geestelijk begeleider. De zusters bidden de kerkelijke getijden, houden altijddurende aanbidding en volgen de regels van Sint-Ignatius.
27 februari 1884
Maria van Jezus wordt in het klooster “La Servianne” te Marseille doodgeschoten door een gewezen tuinman, die diezelfde morgen aan een anarchistisch dagblad een brief had gestuurd dat hij priesters en religieuzen zou beginnen doden. Zij vergaf haar moordenaar. Maria van Jezus werd begraven te Marseille. Haar stoffelijk overschot werd in behouden toestand overgebracht naar de Basiliek in Berchem in 1906. Daar rustte ze in een glazen schrijn tot op 28 september 2013, wanneer haar lichaam werd overgebracht van Berchem naar het hoofdhuis van de congregatie in Rome. De Heilige Johannes-Paulus II heeft Maria van Jezus zaligverklaard op Missiezondag, 22 oktober 1989, in Rome. Haar feestdag wordt gevierd op 27 februari.
De Basiliek nu …
De zusters zijn 135 jaar in Berchem geweest en hebben gedurende méér dan 130 jaar – net als in de Basiliek van Montmartre in Parijs – dag en nacht, zeven dagen op zeven Jezus geloofd, gedankt en gebeden. Alleen de laatste jaren van hun aanwezigheid in Antwerpen hebben ze de nachtaanbidding stopgezet omdat ze te oud werden en niet meer met genoeg zusters waren. De Basiliek is sinds de inwijding in 1878 alle dagen open voor gebed. En dat verandert niet in de 21ste eeuw.
2014
De Gemeenschap Chemin Neuf komt toe; broeder Damien Genbrugge als eerste. Hij is opgegroeid in Antwerpen en kent de stad goed. Hij legt de eerste contacten, want het kloostergebouw is aan een grondige renovatiebeurt toe. En dan gebeurt er iets fantastisch. De Stichting Teirlinck, een zorginstelling voor volwassen mentaal gehandicapten, zoekt een tijdelijk onderkomen tijdens werken aan hun verouderd gebouw. Ze zullen twee jaar in het kloostergebouw aan de De Merodelei intrekken. De Stichting richtte twintig kamers in voor residentiële opvang van gehandicapten, installeerden hun professionele keuken, vernieuwden al het sanitair en alle elektriciteit en maakten het kloostergebouw brandveilig.
Na de verhuis van de Stichting in hun nieuwe gebouwen kon de Gemeenschap Chemin Neuf onmiddellijk een studentenhuis opstarten. Ondertussen zijn de 24 beschikbare studentenkamers bezet. Met de studenten wonen ook een viertal leden van de Gemeenschap in het klooster. In de rubriek ‘bid met ons in Antwerpen‘ vindt u het aanbod aan vieringen en gebedsmomenten in de Basiliek.